ΕΥΡΗΚΑ: ΕΠΙΣΤΗΜΗ, ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. 22 Αυγούστου 2018 - 31 Ιουλίου 2020

Υπό την αιγίδα των Υπουργείων Πολιτισμού και Αθλητισμού & Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων

Η έκθεση αναπτύσσεται σε τρεις θεματικές ενότητες και φιλοξενείται και στα δύο κτίρια του Μουσείου των Ηρακλειδών.

ΑΥΤΟΜΑΤΑ και Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ

Ηρακλειδών 16, Θησείο

Στην ενότητα της ΕΥΡΗΚΑ που παρουσιάζεται στο κτίριο της οδού Ηρακλειδών 16, το κοινό μπορεί να θαυμάσει επιλεγμένα εκθέματα από τα κορυφαία επιτεύγματα της εξέλιξης της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας. Πρόκειται για αυτόματες μηχανές με επιστημονικό και πρακτικό ενδιαφέρον που αναπτύχθηκαν ή εξελίχθηκαν κατά την Ελληνιστική περίοδο.

Η επιλογή των Ελλήνων Βασιλέων της Αιγύπτου να χρηματοδοτήσουν τη γνώση και να δημιουργήσουν τη Βιβλιοθήκη και το Μουσείο, στάθηκε η αιτία για μια πρωτοφανή έκρηξη παραγωγής γνώσης. Στην Αλεξάνδρεια συνδυάστηκαν ιδανικά η ελληνική πνευματικότητα και ο κοσμοπολίτικος χαρακτήρας της ελληνορωμαϊκής περιόδου. Οι επιφανέστεροι σοφοί της εποχής, οι οποίοι έζησαν μικρότερο ή μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους εδώ, κατέστησαν τη φιλόξενη πόλη λίκνο επιστημών και εργαστήρι παραγωγής θαυμάτων. Ερατοσθένης, Αρχιμήδης, Κτησίβιος, Ευκλείδης, Ίππαρχος, Φίλων, Ήρων επηρέασαν για αιώνες την επιστημονική κοινότητα με τις ανακαλύψεις και εφευρέσεις τους.

Εκεί και τότε γεννήθηκε η Γεωγραφία, η Γεωμετρία, η Τριγωνομετρία, τέθηκαν οι βάσεις της θεωρίας των αριθμών, εκκολάφθηκε η μηχανική, κωδικοποιήθηκαν προϋπάρχουσες γνώσεις, δοκιμάστηκαν νέες και αμφισβητήθηκαν άλλες. Εδώ, μεγαλούργησε η ονομαστή Αλεξανδρινή Σχολή της Τεχνολογίας.

Από τις δεκάδες μηχανές που είδαν το φως την εποχή εκείνη, επελέγησαν και παρουσιάζονται ενδεικτικά αυτόματα, όπως το κινητό αυτόματο του Κτησιβίου και οι αυτόματες Πύλες του Ναού.

Σε περίοπτη θέση εκτίθεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα η βαδίζουσα Θεραπαινίδα σε σχέδια των Ήρωνα και Φίλωνα.

Πρόκειται για ομοίωμα σε φυσικό μέγεθος, το οποίο εμπνεύστηκε ο καθηγητής Θεοδόσης Τάσιος και υλοποίησε ομάδα υπό τον ακαδημαϊκό Μανόλη Κορρέ, ο οποίος μάλιστα το φιλοτέχνησε εξολοκλήρου στο χέρι.

Η Θεραπαινίδα κατασκευάστηκε να βαδίζει σε αίθουσα συμποσίου και να γεμίζει με κρασί την κούπα που κάποιος θα αποθέσει στο χέρι της Το ομοίωμα αποτελείται από δυο μηχανισμούς: ο ένας ελέγχει την παροχή οίνου και νερού στους συνδαιτυμόνες και ο δεύτερος, την κίνηση του ομοιώματος στον χώρο. Τον πρώτο μηχανισμό, μελέτησε και κατασκεύασε ο μηχανικός Σπύρος Οικονομόπουλος ενώ τον δεύτερο, ο Μανόλης Κορρές με την συμβολή του μηχανικού Δημήτρη Κορρέ.

Η έκθεση στην οδό Ηρακλειδών, ολοκληρώνεται με την παρουσίαση του μεγάλων διαστάσεων ομοιώματος του Μηχανισμού των Αντικυθήρων από μέταλλο και πλεξιγκλάς σε κλίμακα 3 προς 1, το οποίο κατασκευάστηκε για λογαριασμό του Μουσείου σε μελέτη και σχέδια του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το οποίο ενσωματώνει όλα τα τεκμήρια των πιο πρόσφατων ερευνών. Ένα ομοίωμα που καθιστά διαυγή τη λειτουργία του μεγαλύτερου ίσως επιτεύγματος της εποχής εκείνης που ακόμα εξάπτει την περιέργεια επιστημόνων - ερευνητών.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Αποστόλου Παύλου 37, Θησείο

Σε αυτή την ενότητα της ΕΥΡΗΚΑ που παρουσιάζεται στο κτίριο της οδού Αποστόλου Παύλου 37, το κοινό μπορεί να θαυμάσει εκθέματα και εικαστικές αναπαραστάσεις τεχνολογίας πολέμου από την προϊστορία ως τους ελληνιστικούς χρόνους. 

Ιδιαίτερο βάρος δόθηκε ώστε η ενότητα της πολεμικής τεχνολογίας, να αποκτήσει θεατρικότητα και αφηγηματική ροή, ώστε να διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του επισκέπτη και να κεντρίζει την περιέργειά του.

Ο πρώτος όροφος είναι αφιερωμένος στο ισχυρότερο και πληρέστερο πολεμικό πλοίο της Ελληνικής Αρχαιότητας, την τριήρη. Ο θεατής μπορεί να θαυμάσει τη διάταξη των κουπιών και το τρομερό έμβολο. Τα δυο αυτά στοιχεία κατέστησαν την τριήρη ναυτικό όπλο που κυριάρχησε στη Μεσόγειο για πολλές δεκαετίες. Σε άλλο χώρο, δίπλα σε ένα μεγάλου μεγέθους ομοίωμα τριήρους, αναπαρίσταται σχηματικά η ναυμαχία της Σαλαμίνας, η έκβαση της οποίας καθόρισε το μέλλον του δυτικού πολιτισμού. Τέλος, παρουσιάζονται οι χώροι φύλαξης και συντήρησης των πολύτιμων για την ασφάλεια των Αθηνών πλοίων, οι λεγόμενοι νεώσοικοι, στα φυσικά λιμάνια του Πειραιά, καθώς και οι σκευοθήκες, όπου φυλάσσονταν η αρματωσιά του πλοίου (κατάρτια, πανιά, σχοινιά, κουπιά). Η εικονογράφηση ανήκει εξ ολοκλήρου στον αρχαιολόγο - εικονογράφο Γιάννη Νάκα, ενώ το μοντέλο της τριήρους όπως και εκείνο της θαλάσσιας ελέπολης στον πάνω όροφο προέρχονται από τη συλλογή του Δημήτρη Μάρα

Στον δεύτερο όροφο, ο θεατής γνωρίζει τον οπλίτη και τον φορητό του οπλισμό. Από την ασπίδα του Αχιλλέα, την εντυπωσιακή και λαμπερή πανοπλία του Μυκηναίου άρχοντα, μέχρι το σπαθί, το δόρυ, το τόξο και από το μυθικό φλογοβόλο μέχρι τον τρομερό καταπέλτη και το πρώτο κανόνι της μυθολογίας των πολέμων, το ατμοτηλεβόλο.

Σημαντικό χώρο καταλαμβάνουν οι περιτειχίσεις πόλεων και τα οχυρωματικά έργα, όπως και ο επιθετικός ή αμυντικός πολιορκητικός εξοπλισμός, με σχεδιαστικές ή σε μορφή μακέτας αναπαραστάσεις τείχους και μηχανών. Η τελευταία αίθουσα είναι αφιερωμένη στις επικοινωνίες με αναφορές στις φρυκτωρίες και τον υδραυλικό τηλέγραφο. Ειδική παρουσίαση με διαδραστική αναπαράσταση γίνεται στην αποστολή κρυπτογραφημένων μηνυμάτων με κινητά μέσα (σκυτάλη, δίσκος) και στην εκ του μακρόθεν επικοινωνία με τον οπτικό τηλέγραφο.Η εικονογράφηση και εδώ είναι έργο του Γιάννη Νάκα και η πανοπλία προέρχεται από τη συλλογή του Δημήτρη Κατσίκη.