EΥΡΗΚΑ εκθέματα-περιγραφές
Η κινούμενη αυτόματη Θεραπαινίδα Φίλωνος και Ήρωνος
Κλίμακα: 1:1
Μελέτη: Θ. Π. Τάσιος, Μ. Κορρές, Σπ. Οικονομόπουλος
Κατασκευή: Μ. Κορρές, Σπ. Οικονομόπουλος
Πρόκειται για ένα αυτόματο με τη μορφή γυναίκας οινοχόου, που μπορεί να κινηθεί στο χώρο και να σερβίρει οίνο αναμεμειγμένο με νερό (νερωμένο κρασί), μόλις κάποιος ακουμπήσει το ποτήρι του στο χέρι της.
Το συγκεκριμένο αυτόματο στηρίχθηκε σε μια ιδέα που είχε διατυπώσει σε ομιλία του, ο καθηγητής Θεοδόσης Τάσιος. Συγκεκριμένα, είχε εκφράσει την άποψη ότι κάποιος μηχανικός της αρχαιότητας, θα μπορούσε να συνδυάσει δυο μηχανισμούς αυτομάτων: α) Φίλωνος του Βυζαντίου: “Διαλείπουσα Κρήνη υπό Μορφήν Θεραπαινίδας”, στο “Βιβλίον Πνευματικών και Υδραυλικών Μηχανών” και β) Ήρωνος του Αλεξανδρέως: “Κινητόν Αυτόματον”, από το βιβλίο “Περί Αυτοματοποιητικής”.
Την ιδέα προσφέρθηκε να υλοποιήσει ο ακαδημαϊκός Μανώλης Κορρές, το καλοκαίρι του 2017, λίγο πριν η έκθεση «ΕΥΡΗΚΑ, Επιστήμη, Τέχνη και Τεχνολογία των Αρχαίων Ελλήνων»(*), ταξιδέψει στην Κίνα.
Σε συνεργασία με την ομάδα του και πάντα με τη διακριτική εποπτεία του καθ. Τάσιου, ο καθ. Κορρές, ολοκλήρωσε την κατασκευή και τις δοκιμές του αυτόματου, με απόλυτη επιτυχία.
Το αυτόματο λειτουργεί σε δύο φάσεις:
Ι) με την απελευθέρωση της τροχοπέδης, η Θεραπαινίδα κινείται προς τα εμπρός, προς το χώρο του συμποσίου. Η κίνηση εξασφαλίζεται χάρις σ΄ ένα αντίβαρο το οποίο κατέρχεται αργά στο εσωτερικό του αγάλματος. Το σχοινί που συγκρατεί το αντίβαρο τυλίγεται σ’ έναν άξονα, ο οποίος αναγκάζεται να στραφεί και να κινήσει δυο κρυμμένους τροχούς. Όταν το αντίβαρο φτάσει στον πυθμένα του δοχείου, η Θεραπαινίδα σταματά και είναι έτοιμη να κεράσει κεκραμένον οίνον.
ΙΙ) Ο συνδαιτυμόνας τοποθετεί το κύπελλό του στο αριστερό χέρι της Θεραπαινίδας, το βάρος του ποτηριού ωθεί το χέρι προς τα κάτω και ενεργοποιεί έναν οριζόντιο “σύρτη” ο οποίος, γλιστρώντας αργά, επιτρέπει στην ατμοσφαιρική πίεση να εισέλθει σ΄ ένα κρυμμένο κλειστό δοχείο κρασιού –και το κρασί αρχίζει να ρέει από την οινοχόη την οποία κρατά η Θεραπαινίδα στο δεξί της χέρι. Σε λίγο, καθώς ο σύρτης συνεχίζει να κινείται, θα αποκλείσει και πάλι την είσοδο του ατμοσφαιρικού αέρα στο δοχείο του κρασιού –οπότε το κρασί θα παύσει να ρέει. Ο σύρτης, όμως, συνεχίζει ακόμα να κινείται και θα επαναλάβει την ίδια διαδικασία, από ένα κλειστό δοχείο νερού αυτή τη φορά. Τότε, ο συνδαιτυμόνας αφαιρεί το κύπελλό του από το αριστερό χέρι της Θεραπαινίδας, η οποία τώρα είναι έτοιμη να κεράσει και τους υπόλοιπους με τον ίδιο τρόπο.
(*) Η έκθεση ΕΥΡΗΚΑ δημιουργήθηκε από τη συνένωση των συλλογών ομοιωμάτων της ΕΔΑΒυΤ (Εταιρεία Διερεύνησης Αρχαιοελληνικής και Βυζαντινής Τεχνολογίας) και του Μουσείου Ηρακλειδών και εκτίθεται μόνιμα στο Μουσείο Ηρακλειδών
Σχεδιασμός - Κατασκευή αγάλματος και μηχανισμού χειρών: Μ. Κορρές.
Μελέτη - κατασκευή μηχανισμού κεράσματος: Σπ. Οικονομόπουλος.
Μελέτη - κατασκευή μηχανισμού κινήσεως: Μ. και Δ. Κορρές.
Αυτόματες πύλες ναού του Ήρωνος
Κλίμακα: 1:1
Μελέτη: Δ. Καλλιγερόπουλος
Κατασκευή: Δ. Καλλιγερόπουλος, Β. Νικολής, Π. Βασιλειάδης
Στο Θεώρημα 38 των Πνευματικών ο Ήρων περιγράφει την αυτόματη λειτουργία των πυλών ενός ναού: «Ναός κατασκευάζεται, έτσι ώστε μόλις ανάψει φωτιά σε βωμό που βρίσκεται στην είσοδό του και γίνει θυσία, οι πόρτες του ναού να ανοίγουν αυτόματα, και μόλις σβήσει η φωτιά πάλι να κλείνουν.» Στον μηχανισμό αυτό ο Ήρων αξιοποιεί τη διαστολή του θερμαινόμενου αέρα κάτω από τον βωμό. Η πίεση του αέρα ωθεί το υγρό από ένα σταθερό σε ένα κινητό δοχείο. Στη συνέχεια, ενεργοποιείται ένα σύστημα τροχαλιών και αντίβαρων για την περιστροφή των πυλών του ναού.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων
Κλίμακα: 3:1
Έρευνα: Ι. Σειραδάκης, Κ. Ευσταθίου, Μ. Αναστασίου
Σχέδιο & Κατασκευή: 3D Solidforms
Μεγάλης κλίμακας μοντέλο, κατασκευασμένο από διαφανή υλικά, απόλυτα λειτουργικό όπως το πρωτότυπο.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων ήταν ένας αναλογικός υπολογιστής εκπληκτικής τεχνολογίας. Κατασκευάστηκε πριν από 2000 χρόνια και χρησιμοποιείτο για τον ακριβή υπολογισμό της θέσης του Ηλίου, της Σελήνης και, πιθανώς, των πλανητών, στον ουρανό. Υπολόγιζε τις φάσεις της Σελήνης, προέβλεπε εκλείψεις και προσδιόριζε την ημερομηνία τέλεσης των αρχαίων στεφανιτών αγώνων. Στις εξωτερικές πλάκες και στο εσωτερικό του έφερε αστρονομικές, γεωγραφικές και τεχνολογικές επιγραφές. Χάρη στις καινοτόμες τεχνικές διερεύνησης που χρησιμοποιήθηκαν, διαβάστηκαν κείμενα χαμένα για πάνω από 2000 χρόνια! Όλες οι επιγραφές είναι γραμμένες με ελληνικούς χαρακτήρες.
Οι διαστάσεις του ήταν περίπου 30×20×10 cm – λίγο μεγαλύτερος από ένα σημερινό Laptop – και περιείχε τουλάχιστον 30 συνεργαζόμενα γρανάζια. Είχε μια διπλή κυκλική κλίμακα έμπροσθεν και δύο ελικοειδείς κλίμακες όπισθεν.
Ιωάννης Σειραδάκης | Κυριάκος Ευσταθίου | Μαγδαληνή Αναστασίου
Πολιορκία οχυρώσεων
Εκτός από τις αναμετρήσεις πεδίου, μεγάλο μέρος της πολεμικής τεχνολογίας αναπτύχθηκε για την πολιορκία πόλεων καθώς και για την άμυνά τους. Πολλά παραδείγματα πολιορκητικών μηχανών περιγράφονται σε γραπτές πηγές, όπως οι όναγροι, οι καταπέλτες ή ακόμη και φλογοβόλα όπλα!
Η πρώτη γνωστή αναφορά σε κατασκευή πολιορκητικών μηχανών ανάγεται στον 17ο αι. π.Χ., στους Χουρρίτες στη Μεσοποταμία. Οι Αχαιοί θα γνώριζαν, σαφώς, τη χρήση των μηχανών αυτών. Φαίνεται, μάλιστα, πως ο Δούρειος Ίππος ήταν μια ποιητική μεταφορά για μια τέτοια πολιορκητική μηχανή, κατά την άποψη πολλών αρχαίων.
Τα βασικά μέσα προστασίας μιας πόλης υπό πολιορκία ήταν τα τείχη.